امام محمد جوینی (م ـ ۴۳۸) در عصر خویش رهبر مذهب شافعی و پدر ابو المعالی امام الحرمین بوده و منسوب به «جوین» واقع در اطراف نیشابور است. محمد جوینی ادبیّات عرب را نزد پدرش و فقه را در محضر ابو الطیب سهل بن محمد صعلوکی تعلّم نموده و در مرو فارغ التحصیل گردیده و دارای سیمای بسیار جدّی و موقّر و پر ابهّتی بوده و از پرهیزگاری و ورع و احتیاط بهره وافری داشته است و بر اثر رعایت احتیاط، گاهی از دارایی خویش دو مرتبه زکات می داد.
امام محمد جوینی در انواع علوم دارای تألیفات مهمّی بوده است و تفسیر کبیر را تصنیف کرده که مشتمل بر انواع علوم و معارف اسلامی بوده است. در فقه نیز کتاب «تبصره و تذکره»» را تألیف نموده است. همچنین کتابهای «مختصر مختصر، الفرق و الجمع و السلسله» را نیز تألیف کرده است و در فقه و اصول فقه و ادبیات و بقیه معارف اسلامی امام و پیشوا شمرده شده است و در علم کلام، کتاب «الشامل فی اصول الدین» را تألیف نمود.