امام نسائی، شخصیت و آثار

ابو عبد الرحمن احمد بن علی بن شعیب  نسائی ،محدث معروف و مؤلف یکی از صحاح سته (شش گانه )اهل سنت در سال ۲۱۴ یا ۲۱۵ هجری قمری در شهر نساء به دنیا آمد .[۱] نساء شهری است از شهرهای خراسان بزرگ که در ۶۷ فرسنگی شمال سرخس [۲] واقع شده است .یاقوت حموی مینویسد :نساءشهری است در خراسان که بین این شهر و سرخس دو روز راه است .[۳]در خصوص دوران کودکی نسائی اطلاعات چندانی در دست نیست . منابع به مسافرتهای وی به شهرهایی چون خراسان ،حجاز ،عراق ،جزیره ،شام ومصر به منظور کسب دانش واستماع حدیث اشاره کرده اند .[۴]ابن کثیر مینویسد “نسائی به مناطق مختلفی سفر کرد وبه شنیدن حدیث وهمراهی با بزرگان پرداخت .”زرکلی مینویسد :”وی به شهرهای زیادی سفر کرد وسرانجام  در مصر ساکن شد پس از اینکه مشایخ مصر بر او حسد ورزیدند به رمله  از شهرهای فلسطین رفت .” [۵]

 از جمله اساتید وی که از آنها نقل روایت کرده میتوان به قتیبه بن سعید ،اسحاق بن ابراهیم  بن حبیب ،ابراهیم بن یعقوب ،عیسی بن حماد [۶]اسحق بن راهویه ،سلیمان بن اشعث ،اسحق بن شاهین ،ابراهیم بن سعید ،ابو داوود سجستانی [۷]و… اشاره کرد.

عده زیادی ازانها .نیزازمحضروی کسب علم کردند وبه نقل روایات پرداخته اند که از جمله انها میتوان به امام ابوالقاسم الطبرانی ،احمدبن عمیر،محمدبن جعفر، ابوالمیمون  بن راشد ابوسعیدالعرابی و امام ابوجعفرالطحاوی اشاره کرد .[۸]

عبادت وتقوا: نسایی درمنابع شخصیتی اهل عبادت وتجهد معرفی شده است شیخ عباس قمی پس ازاشاره به این مطلب می نویسد:” او یک روز روزه می گرفت و یک روز افطار می کرد”. [۹]شهید مطهری نیز مینویسد :”نسائی عادتش این بود که یک روز در میان روزه میگرفت .”[۱۰]

بدون شک نسائی یکی از بزرگترین محدثان اهل سنت محسوب میشود .صاحبان کتب ششگانه اهل سنت در قرن سوم هجرت میزیستند . آنها مهمترین کتب حدیثی که شامل بیشترین احادیث اهل سنت از پیامبر اکرم (ص)می باشند را در این کتابها گرد اوری کردند . به جز اندکی از احادیث که محدثان بعدی آنها را در جوامع حدیثی خویش آوردند .[۱۱]این جوامع حدیثی عبارتند از صحیح بخاری ،صحیح مسلم ،سنن نسائی، سنن ابو داوود ،جامع ترمذی وسنن ابن ماجه .

در واقع سنن نسائی بعد از صحیحین (صحیح بخاری وصحیح مسلم )به عنوان سومین کتاب حدیثی مهم ومورد توجه اهل سنت محسوب میشود . [۱۲]از حاکم نیشابوری نقل شده است :چندین بار از ابو الحسن دار قطنی شنیدم که میگفت :ابو عبد الرحمن نسائی بر هر کس دیگری به علم حدیث و به جرح و تعدیل روات در زمان خودش تقدم دارد[۱۳]کتاب السنن نسائی در واقع تلخیصی از کتاب حجیم ” السنن الکبری” که خودش تالیف کرده، می باشد .”نسائی ابتدا کتابی حجیم در حدیث تصنیف کرد تحت عنوان” السنن الکبری “سپس کتاب را به امیر حله اهدا کرد .”[۱۴]امیر حله از او پرسید آیا تمام احادیث کتابت صحیح می باشد ؟ گفت: نه.  پس حاکم او را امر کرد که تنها احادیث صحیح را در کتابی دیگر بیاورد .لذا نسائی احادیثی از السنن الکبری برگزید  ونام آن را” المجتبی “

گذاشت .وهمین المجتبی یکی ار کتب ششگانه اهل سنت است .[۱۵]که به السنن یا السنن الکبری مشهور است .[۱۶]از دیگر آثار نسائی میتوان به کتاب “خصائص “یا “خصائص العلویه “[۱۷]اشاره کرد .شهید مطهری مینویسد نسائی وقتی به شام رسید مردم آنجا را از علی (ع) منحرف دید ،لذا کتاب خصائص را در فضائل آن حضرت واهل بیت نوشت . وی در این کتاب بیشتر از احمد بن حنبل روایت کرده است .[۱۸]

“مناسک حج” کتاب دیگر اوست که بر طبق مذهب شافعی نوشته شده است.[۱۹] از دیگر اثار او می توان به “الضعفا و المتروکین “[۲۰]مسند علی ومسند مالک [۲۱]فضائل الصحابه[۲۲] التفسیر ،الکنی ،الجمعه ،عمل الیوم واللیله اشاره کرد .[۲۳]وی در مجموع ۱۵ کتاب تالیف کرد که اکثرانها مربوط به حدیث وعلوم حدیثی بودند [۲۴] . .

وفات : درسال وفات نسائی بین منابع چندان اختلافی به چشم نمی خورد. عموما سال وفات اورا ۳۰۳ه.ق نوشته اند [۲۵]ماه وفات اورا بر خی  ماه شعبان [۲۶] وبرخی ماه صفر همین سال نوشته اند[۲۷] ابن کثیروفات او را روز دوشنبه ۱۳ ماه صفر سال۳۰۳ دانسته است .[۲۸]و در باب علت وفات او در منابع آمده است :وی به خاطروفا به حضرت علی (ع)جان خویش را از دست داد .چرا که وقتی از مصر به شام رفت از او در باره برتری  معاویه بر علی (ع)پرسیدند . بنا به قولی گفت :”الا ترضی راسا  براس حتی یتفضل ؟”آیا معاویه سر به سر هم راضی نیست،  می خواهد بر علی فضیلت هم داشته باشد ؟ و بنا به قول دیگری گفت :فضیلتی برای او نمیدانم  .لذا با مشت ولگد به جان او افتادندو او را از مسجد بیرون انداختند . وقتی مرگ خویش را احساس کرد ،گفت مرا به مکه ببرید پس اورا به مکه بردند  و در آنجا فوت کرد .[۲۹] سیوطی پس از نقل قول اول مینویسد :”از او در خصوص روایاتش در باب فضائل معاویه پرسیدند گفت من فضیلتی برای او نمیدانم الا این سخن پیامبر (ص)که فرمود :”لا اشبع الله بطنه ” خدا شکمش را سیر نکند  لذا اهل شام اورا سخت کتک زدند واز مسجد بیرون انداختند. وی به رمله رفت و در آنجا مرد . [۳۰]سیوطی مینویسد  :”و بنا به نقل دار قطنی پس از این ماجرا درخواست کرد او را به مکه ببرند ودر مکه فوت کرد .[۳۱]در اینکه نسائی  در فلسطین دفن شده یا در مکه همانگونه که مشاهده شد بین منابع اختلاف است .سیوطی مینویسد :”قول ارجح این که وی در مکه وفات یافت و در بین صفا ومروه دفن شد “.[۳۲]ابن اثیر  نیز مینویسد :”در سال ۳۰۳ احمد بن شعیب نسائی صاحب کتاب السنن در مکه وفات یافت و در بین صفا و مروه به خاک سپرده شد.[۳۳]

---