‘d
شیخ سید متولی عبدالعال آن زمان که او تعلیم و آموزش علوم و فنون این کتاب مقدس را آغاز کرد، کودکى بیش نبود. شاید در آن ایام بر ذهن احدى خطور نمى کرد که روزى این کودک بتواند تلاوت هایى چنین زیبا اجرا کند. هنوز هفت سال بیشتر نداشت که سه جز از این کلام مقدس را حفظ بود و این خود پیشرفتى عظیم در این راستا بود. او چون سایر قاریان در آغاز کار به تقلید از اساتید برجسته قرائت قرآن پرداخت. شاید تلاوت هاى این قارى برجسته در کشور جمهورى اسلامى ایران هیچ گاه نمى توانست در ذهن مستمعین این تصور را پدید آورد که استاد، روزى مقلّد قاریان دیگر بوده است. در سال ۱۳۷۰ که این استاد و قارى ارجمند به همراه استاد شحات محمد انور به کشورمان سفر کردند، جذبه تلاوت هایشان بسیارى را شیفته ساخت. تا به آنجا که خود استاد تحت تاثیر واقع شدند. آرى، استاد سیّد متولى عبدالعال یکى دیگر از قاریان برجسته کلام مقدس خدایند و چونان بسیارى از پیشکسوتان این راه، عمرى را در این مسیر صرف کرده اند. تولد وى در خانواده اى متعهد و پایبند به مسائل عرفانى و دینى بود. مادرش که محب عرفا و صوفیه بود از همان آغاز، نام سیّد را که به یکى از عرفا و صوفیه بزرگ، سید احمد البدوى متعلق بود، بر فرزندش نهاد تا او نیز جز در این راه گام ننهد. پدر وى متولى نام داشت. استاد از همان اوان کودکى براى تحصیل به مکتب رفته و در آنجا با وجود سن اندک ۳ جز از قرآن را حفظ نموده و در این راه پیشرفت شایانى کرد. وى همانند بسیارى از مبتدیان این طریقت، برحسب کوشش و طاقت صوت خویش، به تقلید از استاد عبدالباسط و استاد مصطفى اسماعیل مى پردازد. آن زمان که او بیش از ۱۲ سال سن ندارد به عنوان حافظ کل قرآن مطرح مى شود و در همین ایام نیز شیوه و احکام تجوید قرائت را آموخته و در محافل و مجالس به تلاوت اهتمام مى ورزد. استاد عبدالعال در ۱۳ سالگى طریقه و روش خاصى براى خویش اتّخاذ نموده و سبک خویش را برمى گزیند زیرا بر این عقیده است که : « خداوند سبحان در صوت هر انسان ، طنین و آواى خاصى نهاده است و بر این اساس هیچ گاه نمى تواند صوتى را به صوتى تشبیه نمود. آن زمان که یک قارى پس از ممارست وپشتکار فراوان مى تواند قارى برجسته اى شود، بهتر آن است که طریقه اى خاص خویش برگزیده و به این ترتیب بر این سبک که نمایانگر شخصیت حقیقى اوست استوار بماند؛ زیرا الگو ساختن تلاوت خاصى در اوان کودکى وآغاز کار و تقلید از آن شیوه نیکویى است که قارى مى تواند به این طریق با پیشرفت خویش، سبک خاص خود را انتخاب کند. تلاوت به سبکى تقلیدى از یک استاد، در واقع سبب معروفیت و شهرت همان استاد مقلّد است نه فرد تقلید کننده و من باز توصیه مى کنم که هر فردى براى خویش سبکى خاص داشته باشد. استاد متولى در پاسخ به این سؤال که فراگیرى علم نغمات صوتى و مقامات الحان چگونه مى باشد بدین گونه پاسخ دادند: طبعاً براى دانستن و آموختن هر علمى باید آن را یافت و جست و جو کرد. همان طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: «فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون» یعنى: و از اهل ذکر (یعنى علما و دانشمندان هر امّت) اگر نمى دانید سؤال کنید و بدیهى است که مقامات الحان خود داراى علمى پیچیده است و علمایى خاص خویش دارد که براى یادگیرى این علوم و فنون باید از اهل آن و علماى آن تفحص نمود. تا به این طریق بتوان از عهده تلاوت و عملى نمودن مقامات برآمده و به اجراى آنها پرداخت. به عنوان مثال: نغمات رست صبا و سه گاه چیست و چگونه باید آن ها را در تلاوت اجرا نمود؟ به این ترتیب مى توان هر دستگاهى را مرتب اجرا کرد. گذشته از این ها باید الحان را توام با احساس قلبى و منطبق بر معانى و مفاهیم قرآن کریم پیاده کرده تا در جان و قلب مستمع نفوذ کند و در او اثر نماید و قرآن را بیشتر درک کرده و لذت وافرى از این امر ببرد در غیر این صورت دانستن موسیقى صرفاً به جهت زیبا ساختن صوت هیچ سودى نخواهد داشت. استاد متولى عبدالعال در سال ۱۳۷۰ به کشور جمهورى اسلامى ایران مسافرت نموده و پس از آن در هشتمین دوره مسابقات بین المللى حفظ و قرائت قرآن که در دهه فجر همان سال در حسینیه ارشاد جریان داشت عهده دار داورى مسابقات شدند. سپس با مسافرت هاى متعدد خویش به شهرهاى قم ، مشهد ، کرمان و یزد، شور و شوقى وصف ناپذیر در محافل قرآنى به پا کرده و توانستند با تلاوت هاى زیباى خویش خیل بیشمارى را شیفته این کلام مقدس سازند. تا بدانجا که خود ایشان در خاطرات شان همواره به این نکته اشاره دارند که این شور و عشق به قرآن و قاریان قرآن، در هیچ جا نمى توان بدین گونه شاهد بود. وى به حقیقت اینها را بالاترین اشتیاق به کلام مقدس خداوند مى داند که این عشق، پیر و جوان، زن و مرد نمى شناسد؛ عشقى که از دل هایى پاک برخواسته و انظار را متعجب مى سازد. ایشان در سال ۱۳۷۰ به دعوت کانون قرآن کریم دانشگاه تهران در تالار فردوسى دانشکده ادبیات و علوم انسانى این دانشگاه به تلاوت قرآن کریم پرداخت که خاطره آن تلاوت در میان انبوه عاشقان کلام خداوند هرگز از اذهان فراموش نخواهد شد. طى مصاحبه اى که رادیو قرآن با استاد داشتند، ایشان ضمن توصیه هایى در باب قرائت قرآن و اهتمام به آن، علاقه خویش را براى مسافرت مجدد به ایران اعلام کردند. وى خواهان آن بودند تا در فرصتى مناسب سفرى دیگر به ایران داشته باشند چرا که خاطرات مسافرت به ایران را از بهترین خاطرات خود مى دانند. استاد «سید متولى عبدالعال» از جمله قاریان بنام و مشهور کشور مصر مى باشد که در دهه اخیر به اوج شهرت خویش دست یافت و این امر بواسطه تلاوتهاى بسیار زیباى این استاد است که توام با نغمات حزین و صداى گرم و نواى هیجان برانگیز و ملکوتى وى مى باشد . او در نزد قاریان کشور ایران و علاقمندان و شیفتگان کلام نورانى وحى هم اکنون از محبوبیت و شهرت بسیارى برخوردار است و نواى دلنشین و موزون تلاوت این استاد در کشور اسلامیمان طرفداران بسیارى دارد . این استاد قارى ، در بهمن ماه سال ۱۳۷۰ بنا به دعوت اداره اوقاف و امور خیریه استان تهران سفر پربارى به میهن جمهورى اسلامى ایران داشتند که به مدت یک هفته در تهران برنامه تلاوت قرآن به همراه استاد «شحات محمد انور» داشتند . سپس در داورى هشتمین دوره مسابقات بین المللى حفظ و قرائت قرآن که در دهه فجر همان سال در حسینیه ارشاد تهران جریان داشت شرکت نمود و سپس در پى سفرهاى متعددى که به شهرهاى مختلف میهن اسلامى ما داشتند از قبیل:قم ، مشهد ، کرمان و یزد با تلاوتهاى زیبا و نغمات محزون خویش ، شور و حرارت خاصى به محافل نورانى قرآن ما بخشید و عاشقان قرآن کریم ، حظ وافر از تلاوت این استاد ارجمند کسب نمودند . مصاحبه اى که در ذیل از نظر شما عزیزان مى گذرد ترجمه فارسى مصاحبه عربى با این استاد مى باشد که در شهرستان قم انجام گرفت :
س۱- استاد اول ضمن معرفى خودتان از شما مى خواهیم که توضیح دهید چگونه شروع به قرائت قرآن و حفظ آن نمودید و هنگامى که شروع به تلاوت نمودید آیا سبک خاصى داشتید یا از قارى دیگرى تقلید مى نمودید؟
ج۱: به نام خداوند بخشنده مهربان و با سلام و درود فراوان بر پیامبر گرامى اسلام و آل و اصحاب گرامیش ؛ نام من : «سید متولى عبدالعال» ، هنگامى که براى اولین بار و تازه شروع به تلاوت قرآن کرده بودم کودکى بودم که در مکتب تحصیل مى نمودم و وقتى که ۳ جزء از قرآن را حفظ نمودم در سن ۷ سالگى به سر مى بردم و پیشرفت شایانى در حفظ قرآن نمودم؛ در آن زمان به قرائت برخى از قاریان قدیمى عشق مى ورزیدم و از آنها به میزان طاقت و کشش صوت خویش تقلید سبک مى نمودم ؛ یعنى اگر توانایى تقلید از «شیخ عبدالباسط» داشتم از او تقلید مى کردم و نیز اگر توانایى تقلید از لحن «شیخ مصطفى اسماعیل» که بسیار مورد علاقه ام بود را داشتم از وى نیز تقلید مى نمودم. البته همان طور که عرض کردم، برحسب توانایى صدایم که خداوند تبارک و تعالى به من موهبت نمود. هنگامى که حفظ کل قرآن کریم را در مدت پنج سال به اتمام رساندم در آن زمان نوجوانى ۱۲ ساله بودم و احکام و قواعد تجوید و قراءات را آموختم؛ و در آن زمان به صورت جدى شروع به تلاوت قرآن نمودم و در محافل گوناگون از بنده دعوت به عمل مى آمد. من در ۱۳ سالگى بودم که طریقه و روش خاصى را براى خویش اتخاذ نمودم، زیرا که خداوند سبحانه و تعالى براى هر انسان طنین و آواى خاصى را در صوتش قرار داده که هیچ گاه نمى شود گفت که صوت فلانى شبیه صوت دیگرى است. هنگامى که یک قارى بعد از تمرین و کار زیاد بدل به قارى خوبى مى شود و مراحل بلوغ را پشت سر مى گذارد، بهتر است که طریقه اى در قرائت را براى خود برگزیند که نمایانگر حقیقى شخصیت خود باشد؛ از جهت یک قارى مسلط و ماهر، و تحت تاثیر شخصیت دیگرى قرار نگیرد. لیکن در سنین کودکى شخص به صورت تفریحى و یا تمرینى و همچنین جهت آمادگى صدایش جذب صداى بخصوصى مى شود و صوت تلاوت یک قارى را ممکن است الگوى کار خویش قرار دهد و از او تقلید کند؛ که باکى نیست و اشکالى ندارد، کما این که اکنون شما از صداى «شحات محمد انور» یا خود بنده «سید متولى عبدالعال» خوشتان آید و ما را دوست بدارید. همه قراء بزرگ را نظیر استاد «عبدالباسط» و «مصطفى اسماعیل» که در اصل آنها بزرگان علم قراءات و اساتید اصلى ما به حساب مى آیند، همچنین استاد «شعیشع» را شما دوست مى دارید و از الحان و نغمات آنها تقلید مى کنید، ولى باز این نکته را متذکر مى شوم و آن را ضرورى مى دانم که عرض کنم: هنگامى که قارى به سن بلوغ مى رسد و بزرگ مى شود، لازم است براى خود شیوه و طریقه خاصى را در تلاوت قرآن اتخاذ نماید تا بواسطه آن شیوه قرائت و صوت خویش، در نزد دیگران شناخته و معروف شده گردد؛ بطورى که هنگامى که دیگران صدایش را بشنوند، همان شخص به واسطه صوت و آواى مخصوص خود در نظر مردم جلوه گر گشته و شناخته شود.
س۲- وجه تسمیه شما به «سید» چیست؟و آیا نام شما «سید» است یا «متولى»؟ لطفاً در این مورد توضیح بفرمایید:
ج۲ : اما سبب نامگذارى من به «سید» این است که چونکه اغلب مادران صوفیها را دوست دارند، مانند استاد و سید من: «سید احمد البدوى» که از رجال صوفیه است؛ به خاطر این، مادر من ـ رحمه الله علیها ـ به خاطر علاقه و ارادتى که نسبت به رجال صوفیه که اکثراً عارف به حق خدا هستند داشت، مرا به اسم سید و سرور من: «سید احمد البدوى» به نام «سید» نام گذارى کرد و این نام را خود برایم انتخاب نمود. و متولى نام پدرم است، ما در کشور مصر نام «سید» زیاد داریم و قاریان معروف و اساتید که سنى از آنها گذشته باشد در صورتى که افراد صالحى نیز باشند به کلمه «شیخ» مورد خطاب قرار مى گیرند. و جهت تکریم و احترام از آنها مثلاً به عنوان شیخ فلان و شیخ فلان نام مى برند و این یک چیز رایج و متداولى در کشورمان مصر است.
س۳- از استاد در مورد نغمات صوتى و مقامات الحان و چگونگى فراگیرى این علم نیز سؤال شد که ایشان در این زمینه توضیح بسیارى دادند که ما به مهمترین آنها در ذیل اشاره مى کنیم:
ج۳: طبعاً براى دانستن و آموختن هر علمى، باید آن را یافت و جستجو کرد. همان طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: «فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون» ترجمه: «و از اهل ذکر(یعنى علما و دانشمندان هر امت) اگر نمى دانید سؤال کنید». «سوره نحل آیه ۴۳». بدیهى است که مقامات الحان، خود داراى علمى پیچیده است و علماى مخصوص به خود را دارد که متخصص این گونه موارد هستند و شما براى دستیابى به خواسته هاى خویش، از علماى اهل فن این کار سؤال و بحث و جستجو کنید و از آنان درس و تمرین بخواهید تا هنگامى که فلان مقام را اگر خواستید بخوانید از عهده اجراى آن به خوبى برآیید. و بدانید اگر دستگاه: «بیات» و «رست» و «سه گاه» و غیره را اجرا مى کنید، اینها چه هستند و چگونه باید آنها را در تلاوت اجرا نمود. و همین طور از اهل معرفت و دانش علم تلقى کنید، و هر دستگاهى را مرتب بخوانید. و این را بدانید که گذشته از اینها باید الحان را با احساس قلبى و منطبق بر مبانى و مفاهیم آیات قرآن کریم پیاده کرد تا در جان و قلب مستمع نفوذ کند و در او اثر نماید و قرآن را بیشتر درک نماید و لذت وافرى از این امر ببرد و گرنه دانستن موسیقى صرفاً به خاطر زیبا کردن، هیچ فایده و اجرى ندارد.
س۴ـ ضمن تشکر از بیانات شیواى جنابعالى لطفاً بفرمایید وقت مناسب جهت تمرین قرائت و صوت از نظر شما چه موقعى مى باشد؟
ج۴ : همان طور که سابقاً نیز گفته بودم؛ و من این نکته را از علماى مخصوصش دانستم، وقت مناسب و افضل جهت تمرین، در صبح زود قبل از صرف صبحانه مى باشد. بنابراین قارى اول باید عادت کند که صبح زود از خواب برخیزد و پس از اقامه نماز به وقت، قبل از طلوع آفتاب حفظ آیات قرآن را مرور نموده و سپس حداقل به مدت ۱۰ دقیقه یا ۷ دقیقه جهت تمرین، قرآن تلاوت نماید؛ قبل از صبحانه و با صوت متوسط تلاوت کند نه با صوت بلند و جواب لحن؛ و بدانید که این تمرین بسیار خوبى براى صوت است.
س۵ـ در آخر ضمن تشکر از شما که جواب گوى سوالات ما و برادران قارى دیگر بودید، نظر خودتان را در باره سفر اخیرتان و دیدار با ملت جمهورى اسلامى ایران بیان فرمایید؛ و مشاهدات خود را در این زمینه از محافل قرآن بازگو نمایید.
ج۵: اینجانب در مصاحبه با مجلات، روزنامه ها، صدا و سیما و خدمت رهبر معظم انقلاب عرض کردم در هیچ جاى دنیا مانند ملت ایران ندیدم و در حد بسیار بالایى در عشق ورزیدن به قرآن و اهمیت دادن به این کتاب آسمانى در سطح عالم، ملت بى نظیر و بى مانندى هستند و من این را به چشم خویش مشاهده کردم یا حتى حالا مى توانم بگویم که در حد کشورهایى که بنده به آنها مسافرت نموده بودم این را به عنوان واقعیت و بدون غلو عرض مى کنم که از این حیث ملت شما بى نظیر است. بنده همانند این مردم با ایمان که دل هاى پاکى دارند و آحاد مردم شما را در هیچ جا مشاهده ننمودم، آنها به قرآن عشق مى ورزند چه جوان و پیر و زن و مرد و حتى کودکان خردسال، و این یک حقیقت است که من مى گویم و قصد مبالغه ندارم. و بنده حاضرم هر وقتى از بنده دعوت بعمل آید در سال هاى آینده باز هم به کشور ایران مسافرت نمایم و از خداوند منان خواستارم که هر سال ما را موفق به دیدار شما عزیزان سازد. و خداوند ان شاء الله به همه ملت ایران رفاه و سعادت و خیر فراوان ارزانى نماید و به مسئولین محترم و قاریان خوب شما عزت و افتخار بیشترى نصیب فرماید. و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته