علی بن سلطان محمد ملقب به نورالدین و معروف به ملا علی قاری هروی مکی حنفی شیخ القراء، إمام، علامه، نویسنده، عالم ، محدث،مفسر، خوشنویس، فقیه، جامع معقول و منقول و عالمی برجسته و توانای عصر خود بود، و لقب قاری می رساند که وی از علمای برجسته، راسخ و وارد در علم قرائت بوده، و آن در آثارش نیز نمایان است. نامبرده در شهر هرات متولد گردید، و در همان جا تعلیم قرآن و قرائت را در نزد شیخش قاری مشهور آن زمان حافظ معین الدین پسر حافظ زین الدین هروی به پایان رسانید، و دیگر کتب و علوم متداوله را در شهر هرات در آواخر عهد تیموریان در نزد علمای متبحر زمان که در آن عصر در هرات کم نبودند، خصوصاً شیخ الإسلام شیخ أحمد بن یحیی بن محمد سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی هروی فراگرفت.
هرات در آن زمان یکی از مراکز مهم علوم و ثقافت در دنیا محسوب می شد، ولادت علامه ملا علی قاری نیز هم زمان با عصر شکوفائی علمی در هرات بود.a
ملا علی قاری هروی هیچ گونه تعصب مذهبی نداشته، و آراء و نظریات فقهاء اعم از حنفی و شافعی و دیگران را اگر اصح می دانسته می پذیرفته است.ملا علی قاری هروی شخصیتی متدین، با تقوا، پرهیزگار، زاهد و عفیف بوده، و مانند إمام ابو حنیفه(رح) سفیان ثوری، فضیل بن عیاض، إمام أحمد بن حنبل(رح) و دیگر بزرگان دین با حکام تقربی نداشت و از صاحبان قدرت دوری می جست.
شیخ محمد عبدالحلیم نعمانی می گوید: علامه ملا علی قاری هروی آدمی قانع بود، و از فروش کتبی که می نوشت، روزگارش را در حالت زهد و عفاف بسر می برد، و با کمی معاش قناعت داشت، او فردی بود که با مردم کمتر در هم می آمیخت، بسیار عبادت می کرد، و شدیداً تقوی داشت، و بیشتر علاقه داشت، که در عالم سر و نجوی بسر برد.
ملا علی قاری فقیه برجسته و محدثی متبحر بود، او را در ردیف علماء و صاحب نظران بزرگ در مکتب احناف آورده اند، و او مذهب فقهی احناف را بر اساس کتاب و سنت توضیح و تشریح نمود، و در فقه مذهب احناف را ترجیح می داد، و در آن پافشاری می کرد، ولی در مسئله ارسال یدین با امام مالک (رح) همعقیده بود از این جهت بعضی ها او را در نداشتن تعصب مذهبی ستوده اند به گونه ای که علامه شوکانی میگوید: این امر نشانۀ علو منزلت علمی و اجتهادی او است.
بسیاری از بزرگان و علماء ، ملا علی قاری را بعنوان یکی از مجددین قرن یازدهم میدانند.
علامه ملا علی قاری از عرفان و تصوف نیز بهره ای کامل داشت، و مراحل سلوک و تزکیه باطن را در سلسله نقشبندیه طی نموده بود، شیخ سلیمان انفقی میگوید: ملا علی قاری در مذهب حنفی و در طریقت نقشبندی بود. علامه ملا علی قاری هروی بقول صحیح در ماه شوال سال ۱۰۱۴ هجری قمری در مکه مکرمه وفات یافت، و در جنت المعلی دفن گردید و مورد توجه و زیارت مسلمانان از جمله احناف قرار گرفت
شیخ عبدالستار در نشانی قبرش میگوید: در قسمت اول در راه رو دست چپ همانجا که بطرف حجون می رود، علامه شیخ ملا علی قاری هروی دفن است.
میگویند: وقتی خبر وفات ملا علی قاری هروی به علماء مصر رسید، در جامع الأزهر بر وی نماز جنازه غیابی خواندند، و محفل یاد بودی بر پا کردند، که در آن بیش از چهار هزار نفر گرد آمده بودند، خداوند إمام ملا علی قاری هروی(رح) را بیامرزد، و بهشت را جایش بگرداند، و او را همنشین نبیین، صدیقین و شهداء بسازد، و از خداوند(ج) میخواهیم که ما را از علوم ملا علی قاری هروی و از شفاعتش بهره مند سازد.